Przemówienie z okazji 480. rocznicy śmierci Mikołaja Kopernika
Frombork 21.05.2023
Szanowni Państwo,
Rok Mikołaja Kopernika na Warmii winien wybrzmieć szczególnie. Wielki Astronom większość swojego życia związał bowiem z Warmią a zwłaszcza, jako kanonik Kapituły Warmińskiej, z miejscem na którym się znajdujemy, z fromborskim wzgórzem katedralnym i tą świątynią, w której został pochowany.
Stał się postacią znaczącą dla historii Polski, Europy i świata. Rok Mikołaja Kopernika pozwala nam na nowo uświadomić sobie, że w osobie tego człowieka ucieleśnia się spójność różnych dziedzin wiedzy oraz różnych aktywności, których się podejmował przede wszystkim na Warmii.
Był wielkim i znanym uczonym, posiadającym rozległą wiedzę dotyczącą różnych specjalności, co przypominają liczne konferencje i sympozja naukowe odbywające się w tym roku. Był prawnikiem i medykiem. Był świetnym administratorem i ekonomistą, a nawet strategiem wojskowym, co objawił podczas obrony olsztyńskiego zamku przed Krzyżakami. W końcu był astronomem, którego epokowe dzieło „De revolutionibus” zaważyło na postrzeganie kosmosu i świata, w którym żyjemy.
Archidiecezja Warmińska wraz z Warmińską Kapitułą Katedralną jest kustoszem miejsc i archiwaliów związanych z życiem i działalnością kanonika Mikołaja Kopernika. Nasz region, w którym Kopernik spędził większość swojego życia, bo 40 lat, może się poszczycić pamiątkami związanymi z jego pobytem i działalnością, jakich nie mają inne regiony. Przypominają o nim zarówno zamki w Lidzbarku Warmińskim i Olsztynie, jak i przede wszystkim Frombork, w którym spędził najwięcej czasu. Można powiedzieć, że tu, we Fromborku dopełnił zasadniczych dokonań swojego życia i tu został pochowany.
O Mikołaju Koperniku trzeba powiedzieć także jako o człowieku wiary. Dziś tu, w warmińskiej katedrze we Fromborku, w 480. rocznicę jego śmierci mamy prawo, a nawet obowiązek podkreślić, że Mikołaj Kopernik był człowiekiem wierzącym. Zostało to trafnie wyrażone w słowach, że umiał czytać zarówno Księgę Pisma jak i Księgę Natury, czyli umiał w swoim życiu łączyć wiarę i wiedzę. Poszukiwał prawdy na sposób, który później inny wielki Polak, św. Jan Paweł II w encyklice „Fides et ratio” wyraził w słowach: „Wiara i rozum są jak dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy”. Mikołaj Kopernik swoją wszechstronną działalność prowadził nie w kontrze, lecz w wierności i posłuszeństwie chrześcijańskiej wierze. Kanonik warmiński sam charakteryzował siebie jako wiernego syna papieża i Kościoła. O jego dojrzałej wierze świadczy zarówno wprowadzenie do epokowego działa „De revolutionibus”, jak i inne dokumenty oraz notatki, które poczynił na marginesach czytanych przez siebie ksiąg.
Dziś oddajemy mu należny hołd. Czynimy to naśladując innych, którzy wielkość postaci i dzieła Mikołaja Kopernika potrafili rozeznać i docenić. Jedno z pierwszych tego świadectw znalazło się również w tej fromborskiej katedrze, gdzie z woli innego wielkiego polskiego uczonego, Marcina Kromera, biskupa warmińskiego, umieszczono już w 1581 roku epitafium sławiące uczonego kanonika.
W dziejach Warmii i Diecezji Warmińskiej nie brakowało postaci wybitnych: w dziedzinie nauki, literatury, polityki, dyplomacji i wielu innych, jednakże najbardziej znamienitą postacią pozostaje on, zmarły 21 maja 1543 roku i trzy dni później pochowany w tej świątyni kanonik Mikołaj Kopernik.